The Commonality

ด้วยความที่บทอาเรีย Der Hölle Rache kocht in meinem Herzen นี้ เป็นบทร้องยอดฮิตบทนึงในบรรดาลผลงานของโมสาร์ทที่เรายังมักจะนำออกแสดงอยู่เรื่อยๆมานับร้อยปีแล้วนั้น ทำให้บทเพลงถูกตีความและนำเสนอในรูปแบบใหม่ ๆ มากขึ้นเรื่อย ๆ ไปตามกาลเวลา ตั้งแต่ภาษา จากต้นฉบับที่เป็นภาษาเยอรมัน ในปัจจุบันเราก็สามารถพบบทร้องนี้ในภาษาอื่น ๆ เช่น อิตาเลี่ยน ภาษาอังกฤษ เป็นต้น 

การตีความบทบาทของตัวละครหลักที่แตกต่างออกไป รูปแบบของฉาก และเสื้อผ้า ที่ทำให้การอ้างอิงไปถึงภูมิหลังของตัวละคร และสถานที่เกิดเหตุถูกเปลี่ยนไปจากต้นฉบับ ที่จากเดิมกำหนดให้เหตุการณ์เกิดในป่าลึกลับและปราสาทของซารัสโตร ซึ่งได้แรงบัลดาลใจมาจากอิทธิพลของยุคอียิปต์โบราณ แต่ในปัจจุบันเราสามารถพบเห็นอุปรากรณ์เรื่องนี้บนการตีความที่มา (Setting) ที่อยู่นอกโลก ตัวละครทั้งหลายกลายเป็นมนุษย์ต่างดาว หรือเป็นเรื่องราวของทหาร แล้วแต่ใครจะตีความไปอย่างหลากหลาย สามารถดูตัวอย่างเพิ่มเติมได้ที่ด้านล่าง

​

ในเรื่องของดนตรี ซึ่งแต่เดิมบทเพลงถูกเขียนเอาไว้สำหรับวงออเครสตร้า แต่ปัจจุบัน นอกจากการย่อส่วนมาเหลือแค่ร้อง กับเปียโนแล้ว เรายังสามารถพบเห็นบทอาเรีย Der Hölle Rache นี้

ในเวอร์ชั่น Rock, Matal, Jazz หรือแม้กระทั่งเอาไปทำเป็นเพลงน่ารักๆประกอบการ์ตูนสำหรับเด็กเลยก็มี

ส่วนตัวละคร Die Königin der Nacht หรือ Queen of the night นี้ แค่ฉายา "ราชินีแห่งความมืด" ก็พอจะทำให้เราเดาไปถึงลักษณะนิสัยของนางได้แล้วว่าเป็นยังไง ส่วนชื่อควีนก็บ่งบอกรูปลักษณ์และฐานะอันสูงศักดิ์ของนาง ตามข้อมูลด้านบนเราก็จะเห็นว่า ต้นฉบับตั้งใจให้ตัวละครนี้มีลักษณะเป็นราชินีที่ชั่วร้าย ในปัจจุบันเราสามารถพบกับนางได้ในเวอร์ชั่นที่ต่างออกไป เช่นทหารหญิง มนุษย์ต่างดาว นักร้องร๊อค หรือแม้แต่ในรูปแบบของโครงกระดูกเดินได้เลยก็มี 

​

แต่สิ่งนึงที่ยังคงอยู่มานับร้อยๆปีแล้วนั้น คือลักษณะอารมณ์เกรี้ยวกราด โมโหร้าย ความชั่วร้าย การพยามกดขี่ การอยากเอาชนะ แสดงความเป็นใหญ่เหนือกว่าผู้อื่นของตัวละครตัวนี้ ที่ไม่ว่ารูปลักษณ์ภายนอกจะเปลี่ยนไปมากมายเพียงใด แต่การตีความเพื่อสื่อสารเจตนารมณ์ของตัวละครยังเหมือนเดิม เราอาจจะเห็นนางในเวอร์ชั่นที่โมโหร้าย หรือโรคจิต จะโวยวายหรือนิ่ง ๆ ก็ตาม เช่นหากอยู่ในการแสดง เราก็จะเห็นตัวละครนี้พยามบีบบังคับให้พามินาทำตามคำสั่งของเธอ ไม่ว่าจะด้วยวิธีใดก็ตาม ส่วนในการนำแค่บทเพลงนี้ไปแสดงในรูปแบบอื่นๆ ก็จะเห็นว่าผู้แสดงตีความตัวเองออกมาในรูปแบบของ "ตัวร้าย" เสมอ ไม่มีการตีความไปในแง่ดีเลย 

​

อีกหนึ่งเหตุผลที่สนันสนุนคาแรคเตอร์ตัวร้ายนี้ได้เป็นอย่างดีก็คือ การเลือกที่จะแต่งเพลงนี้

บนบันไดเสียง ดี ไมเนอร์ ของโมสาร์ท เนื่องจากโมสาร์ทนั้นมักจะแฝงปรัชญาและสัญลักษณ์ต่างๆไว้ในบทเพลง อย่างที่ได้นำเสนอไปก่อนหน้านี้ เช่นการใช้บันไดเสียง อีแฟล็ต เมเจอร์ ซึ่งเป็น

บันไดเสียงของความรักในบทอาเรียของทามิโน ที่ร้องหลังจากเห็นรูปภาพของพามินาเป็นต้น รวมถึงยังมีอีกหลายบทเพลงที่มีความสอดคล้องระหว่างความหมายของแต่ละบันไดเสียงกับเนื้อหาในเพลงของโมสาร์ท ซึ่งบทเพลงนี้ก็เช่นกัน เนื่องจากบันไดเสียง ดี ไมเนอร์นี้หมายถึงอารมณ์ของความเป็นหญิง ความโกรธ ความเศร้า และความเสียใจ ซึ่งตรงกับความหมายและอารมณ์

ของบทอาเรียนี้อย่างเหมาะเจาะ

​

บนความเปลี่ยนแปลงมากมายที่ผ่านกาลเวลามากว่าร้อยปีนั้น ทำให้เกิดความหลากหลายในการตีความและนำเสนอบทเพลง แต่สิ่งที่ตัวผู้วิจัยสังเกตเห็นว่ายังคงอยู่เสมอ ไม่เปลี่ยนไปตามกาลเวลานั้นก็คือคาแรคเตอร์ของบทเพลงที่แสดงออกถึงความเป็นตัวร้าย จะสังเกตได้ว่ามีผลงานบางชิ้นที่นำบทเพลงนี้ไปตีความใหม่ (ดังตัวอย่างด้านบน) แต่ไม่ได้คงแก่นของคาแรคเตอร์ตัวร้ายไว้ในบทเพลง ทำให้บทเพลงไม่สามารถทำหน้าที่ได้อย่างสมบูรณ์แบบ คือไม่สามารถสื่อสารอารมณ์ที่เป็นหัวใจสำคัญของเพลงออกมาได้ หรือบางตัวอย่างที่เลือกใช้เพียงแค่ทำนองหลักที่โดดเด่นของบทเพลงมาใช้เพื่อแสดงออกถึงจุดประสงค์อื่นไปเลยก็มีเช่นกัน

​

 เมื่อเวลาเปลี่ยนไป การจะเป็นตัวร้าย ก็เปลี่ยนไปได้ด้วยเช่นกัน ไม่ได้จำเป็นต้องเป็นควีน แค่ในแบบที่โมสาร์ทกำหนดไว้ เพราะต่อให้เราศึกษาจนเข้าใจว่าในต้นฉบับนั้นคือควีนแบบไหน ก็ไม่ได้แปลว่าเราจะสามารถเป็นควีนในแบบนั้นได้ และไม่จำเป็นต้องเป็นแบบนั้น สิ่งที่จะทำคือเข้าใจว่าโมสาร์ทและชิคาเนเดอร์ต้องการควีนแบบไหน ดนตรี บทเพลง คำร้อง และการแสดงทำงานอย่างไร เพื่อร่วมกันส่งผ่านอารมณ์นั้น แล้วดูว่า ถ้าเราจะเปลี่ยนมาเป็นในมุมมองของเรา ซึ่งไม่สามารถบอกลูกสาวไปฆ่าคนเพื่อขโมยของวิเศษได้ จะออกมาเป็นแบบไหน ถามว่าแสดงบทบาทสมมุติได้ไหม คำตอบคือควรจะทำได้ และถ้าต้องทำก็จะทำให้ได้ แต่คอนเซปที่ตัวผู้แสดงต้องการจะทำนั้นไม่ได้ต้องการจะเหมือน หรือเป็นควีนในแบบต้นฉบับ แต่อย่าเป็นควีนในแบบของตัวเอง แค่สื่อสารอารมณ์เดียวกันออกไปผ่านบทเพลงเดียวกัน แต่ไม่จำเป็นต้องเป็นอารมณ์เดียวกันจากเหตุการณ์เดียวกันก็ได้ เหมือนกับให้ลองคิดดูว่า กี่ครั้งในชีวิตที่เรากินของอร่อย เรารู้สึกว่ามันอร่อยมากๆ จนเรายิ้มออกมา หรือทำให้เราคิดว่าอยากซื้อไปฝากแม่ หรือคนที่เราคิดถึง เมื่อสิบปีที่แล้วตอนเป็นเด็ก อาจจะเป็นเลย์รสใหม่ ที่ทำให้เรารู้สึกแบบนั้น แต่วันนี้เราก็ไม่ได้รู้สึกแบบนั้น กับเลย์รสนั้นอีกแล้ว แต่เราก็ไปรู้สึกแบบเดิมๆนี้ กับสิ่งอื่นๆอีกมากมาย ไม่ว่าจะกินของถูก หรือแพง ก็อาจจะทำให้เกิดความรู้สึกเดียวกันในช่วงเวลาที่ต่างไปได้ เพราะมุมมองชีวิต ประสบการณ์ชีวิตที่เปลี่ยนไป จึงทำให้คิดว่า การจะเป็นนักแสดงแล้ว ไม่ว่าจะกับดนตรีหรือกับอะไรก็ตาม อะไรที่มันไกลจากจินตนาการเราจะเอื้อมถึง อาจจะไม่ใช่คำตอบเสมอไป บางทีจินตนาการในแบบที่เราเข้าใจได้ดีที่สุด อินที่สุด ไม่ต้องมีใครรู้กับเราก็ได้ เพราะมันจะถูกแสดงออกมาผ่านการแสดงของเราเองในที่สุดอยู่ดี สำหรับเพลงที่นำมาใช้นี้ มาจากอุปรากร แต่ตั้งใจนำมาเสนอในรูปแบบคอนเสิร์ต เพื่อแสดงให้เห็นในอีกมุมมองว่า ไม่จำเป็นต้องแต่งตัวเป็นควีน ถือมีดแบบในโอเปร่า ก็สื่อสารความเป็นตัวร้ายผ่านบทเพลงนี้ออกมาได้เหมือนกัน

​

นิยามคำว่า The commonality ของตัวผู้วิจัยที่ให้กับเพลงนี้คือการคงแก่นความเป็นตัวร้าย เป็นวายร้ายไว้ให้กับบทเพลง แต่จะนำเสนอในรูปแบบใหม่ที่ตัวผู้วิจัยอยากทำ คือการเปลี่ยนส่วนของดนตรีประกอบ (accompaniment) จากเปียโน เป็นดนตรีอิเล็กโทรนิค โดยผู้เรียบเรียงและจะมาร่วมแสดงด้วยในบทเพลงนี้ คือ นายโสธีระ ชัยฤทธิไชย และนายแทนเทพ ชัยฤทธิไชย พี่ชายและน้องชายของผู้วิจัยเอง ซึ่งทั้งสองคนเป็นศิลปินที่สร้างสรรค์ผลงานเพลงไว้หลากหลายแนว

เนื่องจากผู้วิจัยใช้ชีวิตอยู่บนเส้นทางของดนตรีคลาสสิก แต่มีพี่ชายและน้องชายที่มีเส้นทางชีวิตกับดนตรีในแบบที่แตกต่างออกไป ทำให้แทบไม่มีโอกาสได้เล่นดนตรีร่วมกันมากนัก ผู้วิจัยจึงมีความต้องการที่จะนำเสนอนิยามของคำว่า The commonality สำหรับเพลงนี้ โดยการทำงานร่วมกันกับพี่น้องของตัวผู้วิจัยเอง ในแบบที่แต่ละคนถนัด เพื่อให้เกิดเป็นสิ่งใหม่ขึ้นมาโดยที่ยังคงหัวใจสำคัญของเพลง คือคาแรคเตอร์ตัวร้ายเอาไว้

แต่จะออกมาเป็นอย่างไรนั้น สามารถรับชมได้ในคลิปด้านล่างนี้เลยค่ะ